Jak reagować na incydenty z udziałem wilków

W  ostatnim  czasie  wzrasta  liczba  doniesień  na  temat   sytuacji  niebezpiecznych  z udziałem wilka szarego - Canius Lupus. Obserwuje się wzrost liczebności gatunku i zasięgu jego występowania,  przez  co  coraz  częściej  dochodzi   do   bezpośredniego  kontaktu  wilków z ludźmi, również na terenach, na których od dawna nie był on widywany. Uwzględniając dotychczasową ilość zdarzeń spotkania na linii człowiek - wilk zjawisko to ma charakter incydentalny i na tej podstawie nie należy podsycać negatywnych emocji. Oczywiście wszystkie niebezpieczne zdarzenia z udziałem wilków winny wymagać wyjaśnienia, a przede wszystkim natychmiastowej i zdecydowanej reakcji.

Najczęściej zaobserwować można sytuacje, gdzie wilki nie wykazują lęku przed człowiekiem, pojawiając się w pobliżu zabudowań. Wobec powyższego kilka ważnych informacji:

Wilk jest objęty ochroną ścisłą na mocy Rozporządzenia Ministra Środowiska z 16 grudnia 2016r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt. Zgodnie z § 6 wyżej wymienionego rozporządzenia w stosunku do gatunków dziko występujących zwierząt objętych ochroną gatunkową, w tym również do wilka, wprowadzono zakaz m.in. umyślnego zabijania, umyślnego chwytania, okaleczania, płoszenia lub niepokojenia.

Pamiętaj - wszelkie czynności podejmowane wobec tego zwierzęcia należy pozostawić powołanym do tego organom.

Wilk jest drapieżnikiem, a jego naturalną ofiarą są w większości dzikie zwierzęta kopytne. Zdarzają się jednak ataki na zwierzęta gospodarskie znajdujące się w obrębie terytoriów wilków. Analizując problem szkód wyrządzonych przez wilka należy podkreślić, że podstawowymi formami ochrony dobytku przed szkodami jest jego zabezpieczenie - obowiązkiem właściciela jest dbałość o swój majątek i podejmowanie starań w celu jego ochrony. Właściciel przewidując możliwość wyrządzenia szkody przez zwierzęta objęte  ochroną, w pierwszej kolejności sam powinien podjąć stosowne czynności, zmierzające do uniknięcia szkody lub minimalizowania jej rozmiarów. Jedną z  prostych,  a  jednocześnie bardzo skutecznych metod zabezpieczenia zwierząt gospodarskich przed atakami wilków jest stosowanie fladr, czyli linek lub taśm z przymocowanymi kawałkami materiału najczęściej w jaskrawych kolorach oraz pastuchy elektryczne, którymi otacza się pastwiska. Opis metod ochrony inwentarza można znaleźć na stronie Stowarzyszenia dla Natury Wilk - https://www.polskiwilk.org.pl/.

Hodowcy zwierząt narażonych na ataki wilków mogą liczyć na oszacowanie szkody oraz pomoc i merytoryczne wsparcie w zakresie możliwości formalno-prawnych i technicznych zapobiegania przyszłym stratom.

Zasady, których należy przestrzegać, aby uniknąć sytuacji, w której wilki oswajają się  i zaczynają stwarzać problemy wg S. Nowak i R.W. Mysłajka, opublikowane  w opracowaniu pt: „Po sąsiedzku z wilkami”. Stowarzyszenie dla Natury „Wilk” Twardorzeczka 2019:

• NIGDY NIE DOKARMIAJ WILKÓW, nawet jeśli zwierzęta wyglądają na  wychudzone i wymagające pomocy. Zamiast karmić lub próbować samodzielnie pomagać wilkowi, zawiadom natychmiast właściwą terenowo Regionalną Dyrekcję Ochrony Środowiska (RDOŚ) i skontaktuj się ze Stowarzyszeniem dla Natury „Wilk”.
• Mieszkając w pobliżu lasu, przetrzymuj odpadki spożywcze w szczelnych pojemnikach z pokrywami. Resztki żywności pozostawione na kompoście poza ogrodzeniem posesji, w szczególności kawałki mięsa i wędlin, mogą zwabiać wilki. Zainstalowanie oświetlenia z czujnikami ruchu w pobliżu miejsc składowania odpadów kuchennych może odstraszać wilki od podchodzenia w ich pobliże.
• Jeśli jesteś turystą, spacerujesz po lesie, wędrujesz z plecakiem, biwakujesz w lesie, uprawiasz biegi terenowe lub inne rodzaje rekreacji aktywnej, jesteś zbieraczem grzybów lub jagód, nigdy nie pozostawiaj resztek żywności w koszach na parkingach leśnych, miejscach biwakowych, pod wiatami i w innych miejscach odpoczynku dla turystów, nawet jeśli wydaje się, że są one szczelne i regularnie opróżniane.
• Jeśli jesteś fotografem przyrodniczym lub myśliwym, nigdy nie dostarczaj mięsa na nęciska przy czatowniach lub ambonach. Nie ma znaczenia, czy są to szczątki martwych zwierząt dzikich lub hodowlanych, czy też produkty zawierające mięsne składniki, np. karma dla psów. Wilki, dzięki niezwykle czułemu węchowi, orientują się, że to człowiek dostarczył pokarm, i mogą zacząć postrzegać ludzi jako dostarczycieli pożywienia.
• Jeśli pracujesz w lesie, jesteś np. pracownikiem zakładu usług leśnych, budowniczym dróg leśnych, instalatorem sieci energetycznych, nigdy nie pozostawiaj żywności w miejscu pracy. Pakuj wszystkie odpadki i zabieraj z sobą. Pozostawiona żywność może zwabiać drapieżniki w pobliże pracujących w lesie ludzi. 
• Jeśli jesteś leśnikiem lub pracownikiem parku narodowego i odpowiadasz za turystyczne udostępnianie terenów leśnych, nie instaluj w lesie koszy na odpadki. W zamian zainstaluj tablice zachęcające turystów do zabierania resztek jedzenia i opakowań po żywności ze sobą do domu.
  Bądź świadom, że jakikolwiek jest powód pozostawiania lub udostępniania resztek żywności w lesie lub w jego pobliżu, wilki, a szczególnie młode osobniki, mogą uzależnić się od takiego źródła pokarmu i w efekcie nauczyć się postrzegać ludzi jako dostarczycieli pożywienia.
• Zawsze zwracaj uwagę i odpowiednio reaguj na sytuację z której wynika, że wilki regularnie żerują na pokarmie pozostawianym przez ludzi (nęciska, czatownie fotograficzne, kosze i doły na śmieci, kompostowniki, itp.). Zawiadom o tym natychmiast odpowiedni Urząd Gminy i Regionalną Dyrekcję Ochrony Środowiska.
• Jeśli znajdziesz w lesie szczenię wilka, NIGDY GO NIE DOTYKAJ ANI NIE ZABIERAJ Z SOBĄ, nawet jeśli wygląda na chore i skrajnie wycieńczone. Jeśli masz możliwość, zrób mu kilka zdjęć i zaznacz to miejsce w swoim telefonie (np. w Google Maps), albo zapamiętaj numer najbliższego słupka oddziałowego i natychmiast zawiadom właściwą Regionalną Dyrekcję Ochrony Środowiska i skontaktuj się ze Stowarzyszeniem dla Natury „Wilk”.
• Jeśli dowiesz się, że ktoś przetrzymuje nielegalnie wilka w niewoli, dla dobra swojego i sąsiadów, natychmiast zawiadom odpowiednią RDOŚ.
• Jeśli spotkasz w lesie wilka, który podchodzi zbyt blisko (na odległość poniżej 30 m) lub przygląda się zbyt długo i nie czujesz się komfortowo w tej sytuacji, albo też drapieżnik poszczekuje lub warczy na ciebie, podejmij następujące działania:
  • Unieś ręce i machaj nimi szeroko w powietrzu. To rozprzestrzeni twój zapach, sprawi że twoja sylwetka będzie lepiej widoczna.
  • Pokrzykuj głośno, ostrym tonem w stronę wilka. To pozwoli mu zorientować się, że ma do czynienia z człowiekiem i że nie jest mile widziany.
  • Jeśli zwierzę nie reaguje i zamiast oddalić się, podchodzi bliżej, rzucaj w niego będącymi w zasięgu ręki przedmiotami, najlepiej grudami ziemi.
  • Wycofaj się spokojnie; możesz przyspieszyć dopiero gdy masz pewność, że zwierzę jest daleko i nie interesuję się tobą.

Jeśli masz taką możliwość, zrób zwierzęciu zdjęcie i zawiadom o zdarzeniu właściwy RDOŚ i Stowarzyszenie dla Natury „Wilk”.

Poniżej ogólnodostępna procedura postępowania w sytuacjach konfliktowych człowiek-wilk oraz zasady, których należy przestrzegać, aby uniknąć sytuacji, w której wilki oswajają się i zaczynają stwarzać problemy. Procedura i zasady zostały opracowane przez Generalną Dyrekcję Ochrony Środowiska.

W przypadku ewentualnego zagrożenia lub w razie jego wystąpienia należy podjąć odpowiednie czynności, w tym – jeśli zajdzie taka potrzeba – do występowania do Regionalnego lub Generalnego Dyrektora Ochrony Środowiska. Organy te analizują wnioski o realizację czynności zakazanych w stosunku do gatunków chronionych, w tym wilka, a następnie wydają w tym zakresie decyzje. Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska może wydać zezwolenie m.in. na płoszenie, umyślne chwytanie, przetrzymywanie czy transport wilka na terenie swojego województwa, a na eliminację na terenie całego kraju wnioski takie rozpatruje GDOŚ. Wniosek o zezwolenie może złożyć każdy – osoba fizyczna, podmioty typu izba rolnicza czy jednostka naukowa. W pierwszej kolejności należy rozważyć zastosowanie rozwiązań w postaci płoszenia wilków, ewentualnie odłowu i zbadania czy nietypowe zachowanie wilka nie wynika np. z choroby lub częściowego oswojenia osobnika z człowiekiem. Dopiero jeśli działania te nie przynoszą pożądanego efektu, należy rozważyć wystąpienie do GDOŚ z wnioskiem o eliminację problematycznego osobnika. Należy pamiętać, że w sytuacjach nagłych, w których nie można przeprowadzić normalnego postępowania administracyjnego w formie pisemnej, istnieje możliwość uzyskania decyzji ustnych zarówno z RDOŚ, jak i z GDOŚ.

W sytuacjach rzeczywiście niebezpiecznych (np. wilk na posesji prywatnej, między zabudowaniami, niereagujący na próby płoszenia) należy złożyć ustny wniosek dot. umyślnego zabicia zwierzęcia na nr tel. 669-660-648, wskazując podmiot, który dokona eliminacji. Podany numer należy do Zastępcy Generalnego Dyrektora Ochrony Środowiska i jest dostępny w każdy dzień tygodnia, niemniej należy podkreślić, aby korzystać z niego tylko w pilnych i uzasadnionych przypadkach.